Việc áp dụng các phương pháp dạy học giải quyết vấn đề sẽ giúp phát triển một số kỹ năng nghiên cứu khoa học hoặc các kỹ năng cơ bản ở học sinh. Vậy phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là gì? Cách áp dụng sẽ là nội dung được chia sẻ trong bài viết này.
Mục Lục Bài Viết
Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là gì?
Việc áp dụng phương pháp sư phạm phát hiện và giải quyết vấn đề là việc giáo viên tạo ra các tình huống có vấn đề để kiểm soát học sinh nhằm giúp các em phát hiện vấn đề cũng như tính tự giác, chủ động, sáng tạo trong giải quyết vấn đề. Giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng và chính xác nhất có thể. Điều này giúp các em tự tiếp thu kiến thức và rèn luyện các kỹ năng cơ bản để đạt được mục tiêu học tập tốt nhất. Dạy học theo phương pháp giải quyết vấn đề là giải pháp của vấn đề đặt ra, các tình huống và sự phản ánh chỉ bắt đầu khi có vấn đề phát sinh.
Trong phương pháp này phải có vấn đề, tình huống có vấn đề, đó là tình huống mà giáo viên đưa ra cho học sinh. Trong đó, sẽ có những khó khăn mà học sinh không thể dễ dàng vượt qua được, phải có quá trình tìm hiểu, phân tích, suy luận để trả lời.
Lợi ích của việc dạy phương pháp giải quyết vấn đề
Có thể nói, phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề trong môn toán ở cấp tiểu học hoặc các cấp học khác có những ưu điểm vượt trội. Đặc biệt, ngày càng có nhiều trường áp dụng phương pháp này vào giảng dạy.
- Học sinh thông qua việc giải quyết các vấn đề do giáo viên đặt ra sẽ rèn luyện được kỹ năng phản ánh, phân tích và đánh giá. Nhờ đó, học sinh tiếp thu được nhiều kiến thức hơn. Nó không chỉ là tìm ra giải pháp mà nó còn trở thành mục tiêu của việc dạy và học, chuyển thành mục tiêu để học sinh có thể giải quyết vấn đề. Đó là năng lực mà học sinh phải có và làm tốt để thích ứng với sự phát triển của xã hội.
- Phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề phải góp phần phát triển tư duy sáng tạo, phản biện ở mỗi học sinh. Dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của mình, họ sẽ xem xét và đánh giá các vấn đề cần giải quyết.
- Thông qua việc giải quyết vấn đề, học sinh phát triển khả năng xem xét, tìm hiểu từ nhiều góc độ khác nhau. Trong quá trình phát hiện vấn đề, học sinh còn có khả năng làm việc cá nhân, hợp tác nhóm, tìm tòi và trao đổi hoặc thảo luận với các bạn trong lớp để tìm ra cách giải quyết vấn đề nhanh nhất, hiệu quả nhất.
Hạn chế của phương pháp giải quyết vấn đề
Mặc dù nó có nhiều ưu điểm và được áp dụng rộng rãi ở nhiều trường học trên cả nước. Tuy nhiên, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề còn có những hạn chế:
- Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề đòi hỏi người dạy phải dành nhiều thời gian để tìm hiểu phương pháp cũng như năng lực sư phạm tốt, khả năng phản xạ và sáng tạo để tạo ra vấn đề, tình huống có vấn đề.
- Một bài học có thể được giảng dạy bằng phương pháp học tập dựa trên vấn đề đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và mất nhiều thời gian hơn. Ngoài ra, nó phải được định hướng tốt để đảm bảo hiệu quả của nó.
Quá trình thực hiện phương pháp giải quyết vấn đề
Quá trình thực hiện các phương pháp giải quyết vấn đề được chia thành các giai đoạn, mỗi giai đoạn có nội dung và yêu cầu cụ thể.
Bước 1: Thâm nhập và phát hiện vấn đề
Đây là bước đầu tiên khi có vấn đề, yêu cầu của bước này là phát hiện vấn đề từ những tình huống gợi ý có vấn đề. Sau đó là vấn đề chỉnh sửa cú đánh, giải thích tình huống để hiểu rõ hơn vấn đề đặt ra. Cuối cùng, nêu vấn đề và đặt mục tiêu giải quyết vấn đề.
Bước 2: Tìm cách giải quyết vấn đề
Giai đoạn giải quyết vấn đề được chia thành các phần chính, mỗi phần có nhiệm vụ và mục tiêu riêng:
- Phân tích vấn đề: Ở giai đoạn phân tích vấn đề cần phân tích kỹ lưỡng để khám phá mối quan hệ giữa cái cần và cái đã biết. Để làm được điều này cần phải dựa vào những kiến thức đã lĩnh hội được hoặc liên kết với những kiến thức phù hợp.
- Hướng dẫn học sinh tìm giải pháp: Trong việc đề xuất và thực hiện các định hướng giải quyết vấn đề, người lao động cần thu thập thông tin, tài liệu, sắp xếp dữ liệu, kiến thức hoặc sử dụng các phương pháp, phép tính suy luận như: chuyên môn hóa, quy giản về quen thuộc, loại suy, chuyển sang các trường hợp suy biến, xem xét các mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, lùi, lùi, tiến, lùi…
- Kiểm tra tính đúng đắn của lời giải: Lời giải của bài toán có thể đúng hoặc sai, nếu không chúng ta lặp lại phân tích, nếu đúng thì vấn đề kết thúc. Khi đã tìm được giải pháp, có thể tìm kiếm các giải pháp khác rồi so sánh để tìm ra giải pháp phù hợp nhất.
Bước 3. Trình bày giải pháp
Ở bước trình bày giải pháp này, học sinh phải trình bày và trình bày toàn bộ vấn đề rồi mới đến giải pháp. Nếu có một chủ đề trong bài toán thì bạn không cần phải trình bày lại.
Bước 4: Nghiên cứu sâu thêm giải pháp
Học sinh khám phá khả năng áp dụng các phát hiện, đề xuất các vấn đề liên quan, khái quát hóa và lật ngược vấn đề.
Một số lưu ý khi thực hiện
- Giáo viên bộ môn nên để học sinh giải quyết, phát hiện vấn đề trong một số nội dung học tập. Sự giúp đỡ của thầy là cần thiết nhưng ít nhiều phụ thuộc vào độ khó của bài toán. Nó giúp học sinh cảm thấy như đang học.
- Học sinh phải cơ cấu lại tầm nhìn của mình bằng phần kiến thức còn lại chứ không phải thông qua việc khám phá và giải quyết vấn đề. Tùy theo môn học, tỷ lệ vấn đề được học sinh phát hiện và giải quyết được so sánh với chương trình giảng dạy và tùy vào từng trường hợp cụ thể.
- Trong phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, những tình huống nhất định phải đáp ứng các yêu cầu như: Phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh, phù hợp với chủ đề môn học, thích ứng với cuộc sống và gần gũi với nhau để các em nhanh chóng tìm ra một giải pháp. Nên có độ dài vừa phải, chứa đựng những mâu thuẫn và khiến học sinh phải suy nghĩ. Vấn đề hoặc tình huống nên được mô tả bằng từ ngữ hoặc hình ảnh.
- Giáo viên phải tổ chức các tình huống của học sinh, giải quyết và xử lý vấn đề. Học sinh có thể cùng nhau giải quyết một vấn đề thì phải có giải pháp tối ưu cho mỗi học sinh, sử dụng phương pháp động não để cho phép học sinh liệt kê các giải pháp.
- Giáo viên có vai trò học tập là tạo ra tình huống, đặt vấn đề và tận dụng thời cơ để tạo ra tình huống, đồng thời tạo điều kiện để học sinh tự giải quyết vấn đề: xoay chuyển vấn đề. các bài toán, khái quát hóa, các bài toán tương tự, giải bài tập không biết thuật toán trực tiếp, sửa và phát hiện lỗi, tìm lỗi trong lời giải…
- Phát hiện và giải quyết vấn đề bằng cách áp dụng các bước của quá trình giáo dục: Củng cố kiến thức, vận dụng kiến thức, kỹ năng. Phương pháp này áp dụng cho tất cả học sinh chứ không chỉ riêng học sinh giỏi. Đối với học sinh nghèo, giáo viên cần được kèm cặp, hướng dẫn nhiều hơn.
Cảm ơn các bạn đã theo dõi hết bài viết!
