Nghề Marketing là nghề gì? Làm gì? Học ở đâu?

Thế giới sôi động và thách thức của những chuyên gia marketing đang hấp dẫn bạn? Chúng ta hãy cùng thử phân tích xem bạn có những tố chất nào hợp với nghề marketing không nhé! Và bạn hãy luôn nhớ rằng những phẩm chất ấy có thể rèn luyện và bồi dưỡng qua thời gian cùng sự nỗ lực của bạn.

• Tính kiên trì

Bạn thấy những người làm marketing luôn sống trong môi trường sôi động và bận rộn, đầy ắp sáng tạo. Say mê kinh doanh, thích giao tiếp, khám phá, tìm hiểu, ưa thử thách, tràn trề năng lực sáng tạo, có đầu óc tổ chức…, bạn có thể đã có một vài tố chất để thành công trong nghề marketing. Nhưng những thành công tưởng trong tầm với ấy có thể bị “đánh hỏng” rất nhiều nếu bạn không có tính kiên trì.

Một nghịch lý dễ nhận thấy là những người được coi là năng động, sáng tạo, hướng ngoại… lại thường ít tính kiên trì. Họ đi nhanh, nói nhanh, làm việc nhanh và muốn cái gì cũng đến nhanh, xong nhanh.

• Tính tự tin, dám mạo hiểm và chấp nhận rủi ro

Là người làm marketing, bạn không thể quên tính tự tin. Phẩm chất ấy giúp chúng ta cảm thấy có động lực để làm việc, để tin vào những gì mình làm và tin rằng mình sẽ thực hiện được những gì mình đang hướng tới.

Tuy nhiên, tính tự tin trong marketing không đồng nghĩa với việc bạn độc đoán, luôn cho mình là đúng, bỏ qua những ý kiến của người khác. Bởi vậy, ngay từ bây giờ, bạn hãy học cách lắng nghe có tự chủ, có phân tích, sàng lọc.

Bên cạnh đó, trong kinh doanh, cơ hội càng lớn thì thách thức càng nhiều. Biết chấp nhận rủi ro và có đầu óc mạo hiểm, bạn sẽ là người đi tiên phong trong nhiều ngành kinh doanh, nhiều hoạt động thị trường và thu được những kết quả to lớn.

• Sự năng động, linh hoạt và sáng tạo

Marketing luôn đòi hỏi người thực hiện nó nhìn nhận vấn đề trong một trạng thái biến đổi. Chúng ta đang sống trong một thế giới biến đổi. Một trong những khu vực nhạy cảm nhất, biến đổi nhiều nhất là thị trường. Mỗi yếu tố xung quanh chúng ta đều thay đổi, từ thời gian, thời tiết, không gian đến con người. Sự thay đổi đó đòi hỏi những gì đáp ứng nhu cầu con người cũng thay đổi theo.

Những sản phẩm tối tân nhất mà chúng ta mua hôm nay, chỉ nửa năm sau đã có thể trở thành lạc hậu. Hôm nay, chúng ta quan tâm rất nhiều tới giá tiền nhưng ngày mai, giá cả không còn là vấn đề quan trọng nhất nữa. Do đó, người làm marketing phải luôn linh hoạt, biết cách điều chỉnh hợp lý các quyết định của mình phù hợp với sự thay đổi của thị trường trong hiện tại và tương lai.

• Khả năng giao tiếp, chuyển giao thông tin cũng như tình cảm và sự nhiệt thành

Để biết mình nên làm cái gì và làm như thế nào, chúng ta cần phải trao đổi và tiếp nhận thông tin, từ thị trường, từ khách hàng và từ các đối tác khác nhau v.v… Khả năng giao tiếp có thể coi là cơ sở quan trọng giúp bạn tiếp nhận và xử lý thông tin tốt nhất, từ đó, bạn có thể ra được các quyết định đúng đắn nhất.

Tiêu chuẩn 4S trong giao tiếp:

Smile: tươi cười

Smart: thông minh, lịch sự

Speed: mau lẹ

Sincerity: chân thành

Những kĩ năng cần có

• Kỹ năng quản lý

Để có được các quyết định marketing đúng đắn nhất, nhà quản trị marketing không thể không có kỹ năng quản lý, bao gồm: quản lý thị trường, quản lý khách hàng, quản lý thông tin, quản lý dòng sản phẩm hay thậm chí quản lý cả các thành viên trong kênh phân phối v.v…

• Kỹ năng lắng nghe hiệu quả

Đó là kỹ năng đặt câu hỏi và lắng nghe ý kiến của khách hàng nhằm xác định đúng đắn nhu cầu và cơ hội bán sản phẩm. Để đảm bảo tính hiệu quả, kỹ năng này luôn cần đi kèm với khả năng tổng hợp và phân tích thông tin khách hàng cung cấp.

• Kỹ năng trình bày và thuyết phục

Đó là khả năng trình bày và giới thiệu sản phẩm một cách hấp dẫn nhất thông qua việc sử dụng các phương tiện truyền thông khuếch trương. Và đó còn là việc làm yên lòng khách hàng, vượt qua những khước từ của khách hàng để giao dịch thành công.

• Kỹ năng xử lý thông tin hiệu quả

Thông tin luôn có ý nghĩa quan trọng trong quá trình ra quyết định và ứng xử với khách hàng. Kỹ năng này giúp bạn thu thập, xử lý và sử dụng một cách hiệu quả nhất các nguồn thông tin đa dạng.

• Tự tấn công mình để tồn tại – Bài học của Gillette

Ngày nay, Gillette phổ biến đến mức chứng ta nhiều khi đồng nghĩa Gillette với dao cạo râu. Tức là thay vì nói dao cạo râu, chúng ta nói Gillette. Điều gì đã làm nên vị trí bá chủ ấy của Gillette?

Có rất nhiều nhân tố, nhưng quan trọng nhất là: chiến lược marketing.

Những năm 1960, Gillette đang vững vàng ở vị trí số một trên thị trường lưỡi dao cạo với hai nhãn hiệu Blue Blade và Super Blue Blade. Nhưng rồi đối thủ mới xuất hiện. Đó là hãng Wilkinson với sản phẩm cạnh tranh đáng gờm: lưỡi dao cạo với sống dao được bọc bằng một loại nhựa đặc biệt, khi cạo lại có độ võng thích hợp. Sản phẩm này lập tức gây “sốt” trên thị trường. Doanh thu của Gillette vì thế bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Gillette sẽ xử lý tình huống này như thế nào? Tăng cường chất lượng của Blue Blade và Super Blue Blade, đẩy mạnh quảng cáo, đưa ra nhiều chính sách ưu đãi cho khách hàng, các đại lý phân phối, hay thậm chí, chỉ trích sản phẩm của Wilkinson?

Với con mắt marketing sáng suốt, Gillette hiểu rằng thị trường đang cần một sản phẩm mới hoàn toàn, với những cải tiến đặc biệt, tính năng ưu việt hơn. Dao cạo Trak 2 của Gillette ra đời. Đây là dao cạo hai lưỡi đầu tiên trên thế giới. Lời quảng cáo của Gillette rất đơn giản: “Hai lưỡi tốt hơn một lưỡi” và “Trak 2 tốt hơn Super Blue Blade”. Sự thay đổi này đã đem lại một hình ảnh hoàn toàn mới mẻ về Gillette trong con mắt người tiêu dùng. Và tất nhiên, vì hai lưỡi tốt hơn một lưỡi nên Trak 2 mới thực sự là “bá chủ” của thị trường. Gillette giữ vững vị trí dẫn đầu của mình.

Sau này, trong vòng xoáy biến đổi không ngừng của thị trường, Gillette vẫn liên tục cải tiến. Những sản phẩm mới ra đời, thay thế chính sản phẩm cũ của Gillette: dao cạo hai lưỡi điều chỉnh được mũi dao, dao cạo dùng một lần, dao cạo dùng một lần có điều chỉnh v.v…

Biết cách tự tấn công mình để hoàn thiện, Gillette đã luôn giữ vững được vị trí trên thị trường và khẳng định uy tín với người tiêu dùng.

• Không phải lúc nào cải tiến cũng tốt – Bài học của Coca Cola

Luôn luôn đổi mới, luôn luôn cải tiến sẽ làm vừa lòng hơn người tiêu dùng. Điều đó không phải lúc nào cũng đúng. Thị trường rất rộng lớn và thực sự phức tạp, biến ảo như khối rubic vậy. Không phải lúc nào cũng dễ dàng hiểu khách hàng, và càng không dễ đưa ra những nguyên tắc chung cho họ. Điều quan trọng của người làm marketing không chỉ là biết được thị  trường đang thực sự muốn gì mà còn là dự báo xem thị trường sẽ thực sự muốn gì. Đôi khi chỉ một dự đoán sai lầm cũng đem lại cho doanh nghiệp bài học đắt hàng triệu USD.

Nếu Gillette làm chủ thị trường lưỡi dao cạo thì Coca Cola là “ông vua” của ngành công nghiệp sản xuất nước giải khát. Người ta uống CocaCola trên toàn thế giới. Nhưng điều đó không có nghĩa là CocaCola chưa từng mắc sai lầm về chiến lược marketing.

Trước sự cạnh tranh khốc liệt của Pepsi, Coca Cola không ngừng phải chiến đấu để giữ vị trí “vua” trên thị trường nước giải khát. Cuối những năm 1970, Pepsi đưa ra một vũ khí lợi hại với cái tên: “Pepsi thách thức”. Hai loại nước ngọt không dán nhãn hiệu được đưa ra. Khách hàng sẽ nếm thử và lựa chọn loại mà họ ưa thích hơn. Kết quả là Pepsi đã thắng khá áp đảo Coca Cola với tỷ lệ 3:2. Tất nhiên, Pepsi luôn công bố rộng rãi kết qủa điều tra ấy trên báo chí.

Thực tế là Pepsi đã nắm được một sự chênh lệch đặc biệt giữa hai loại nước ngọt: nước Pepsi ngọt hơn Coca Cola khoảng 9%. Vì vậy, nếu chỉ nếm thử, bạn sẽ thích Pepsi hơn, đặc biệt là thanh niên.

Coca Cola phải làm gì trong trường hợp này? Một quyết định khá hợp logic được đưa ra: chiều theo ý của khách hàng. Hãng này tăng độ ngọt của nước Coc aCola trong loạt sản phẩm New Coca Cola (Coca Cola mới) và công khai điều này trên báo chí. Tuy nhiên, kết quả hoàn toàn ngược lại mong đợi của Coca Cola. Cùng với công thức thay đổi, niềm tự hào hơn một trăm năm của Coca Cola sụp đổ theo. Công thức thay đổi nghĩa là Coca Cola không còn như ngày xưa, hay không còn “xịn” nữa.

Ba tháng sau, Coca Cola cay đắng nhận ra sai lầm của mình. Họ đã phải trả giá khá đắt cho bài học này. Nhưng thật may, Coca Cola đã kịp đưa về thứ nước Coca Cola truyền thống với cái tên: Classic Coca Cola (Coca Cola cổ điển) và dần giành lại vị thế của mình.

Lịch sử ra đời và phát triển của marketing

Từ xa xưa, trước thế kỷ XX, các thương gia người Anh, Trung Quốc v.v… đã thực hiện nhiều phương châm phản ánh hành vi marketing trong trao đổi hàng hóa như: “Hãy làm vui lòng khách hàng”, “Không để khách hàng phải thắc mắc khi mua hàng”, “Khách hàng có toàn quyền lựa chọn khi mua hàng”, “Khách hàng mua phải hàng kém phẩm chất thì đổi cho họ hàng tốt” v.v…

Nhờ những phương châm trên, tốc độ tiêu thụ hàng hóa được gia tăng, nhưng sự bế tắc trong tiêu thụ hàng hóa vẫn dần xuất hiện. Bởi thế, các thương gia đã tiến tới thực hiện nhiều biện pháp quyết liệt hơn nhằm làm trỗi dậy sự khát khao mua hàng của khách hàng như: bán hàng có quà tặng, có giải thưởng, mua nhiều hoặc mua thường xuyên được giảm giá v.v… Đó có thể coi là những manh nha đầu tiên của marketing.

Tuy nhiên, hành vi marketing chỉ thực sự xuất hiện rõ nét từ khi nền đại công nghiệp cơ khí phát triển, thúc đẩy sức sản xuất tăng nhanh và làm cho hàng hóa có chiều hướng cung vượt cầu.

Hoàn cảnh ấy đã buộc các nhà kinh doanh phải tìm những giải pháp tốt hơn để tiêu thụ hàng hóa.

Quá trình tìm kiếm các giải pháp tốt hơn để thúc đẩy việc tiêu thụ hàng hóa ấy khiến các hoạt động marketing ngày càng phát triển, và là cơ sở để hình thành một khoa học hoàn chỉnh về marketing.

Lý thuyết marketing xuất hiện trước hết ở Mỹ. Vào những năm đầu của thế kỷ XX, những bài giảng đầu tiên về môn học marketing được thực hiện tại các trường đại học ở bang Michigan, Caliphornia…, sau đó lan sang các trường đại học khác ở Mỹ và dần trở thành phổ biến ở hầu khắp các nước có nền kinh tế thị trường.

Lý thuyết marketing lúc đầu cũng chỉ gắn với những vấn đề của tiêu thụ, nhưng ngày càng trở nên hoàn chỉnh. Giờ đây, lý thuyết marketing bao quát cả những vấn đề có trước khi tiêu thụ như: nghiên cứu thị trường, khách hàng, thiết kế và sản xuất sản phẩm theo đúng yêu cầu của khách hàng, định giá và tổ chức hệ thống tiêu thụ v.v…

Trên thế giới, việc vận dụng marketing lúc đầu diễn ra phổ biến ở các công ty sản xuất hàng tiêu dùng đóng gói, các công ty sản xuất hàng tiêu dùng lâu bền và các công ty sản xuất thiết bị công nghiệp. Sau này, trong lĩnh vực sản xuất các vật liệu như: thép, hóa chất, giấy v.v… ở những thập kỷ vừa qua, marketing được đánh giá cao bởi các ngành kinh doanh dịch vụ tiêu dùng, hàng không và ngân hàng.

Các nhóm hành nghề tự do bao gồm: các nhà luật sư, kiểm toán, bác sĩ và các kiến trúc sư v.v… là những người quan tâm đến marketing muộn màng nhất.

Ngày nay, marketing được áp dụng cả trong kinh doanh quốc tế và lĩnh vực phi thương mại.

Marketing tại Việt Nam

Marketing du nhập vào Việt Nam từ những năm 60 của thế kỷ trước nhưng thực sự được phát triển vào thời kỳ đổi mới của Việt Nam với xu hướng mở cửa của nền kinh tế, khi các doanh nghiệp phải cạnh tranh để giành giật khách hàng. Nhu cầu về nguồn nhân lực trong nghề marketing ngày càng tăng mạnh bởi cạnh tranh trên thị trường ngày càng trở nên khốc liệt hơn.

Ngày trước, khi cạnh tranh chưa phát triển, các doanh nghiệp có thể bán bất kỳ cái gì bởi người tiêu dùng buộc phải mua, họ không có lựa chọn. Nhưng, kinh tế mở cửa, mọi thứ đã thay đổi. Khách hàng có nhiều quyền lực hơn trong trao đổi và các doanh nghiệp phải tìm kiếm và phục vụ khách hàng. “Khách hàng là thượng đế” là câu nói cửa miệng của hầu hết các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường.

Sự xuất hiện của nhiều công ty nước ngoài tại Việt Nam cũng đang góp phần vào sự phát triển và trưởng thành của nghề marketing và đội ngũ những người làm marketing Việt Nam. Không ít người Việt Nam trẻ tuổi đã là những chuyên gia marketing tài năng, ngang tầm khu vực và thế giới. Bản thân các doanh nghiệp Việt Nam cũng đang ngày càng ý thức sâu sắc và chú trọng hơn về vai trò của marketing trong hoạt động sản xuất và kinh doanh.

Về công tác đào tạo, đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, marketing bắt đầu được đưa vào giảng dạy tại Trường Đại học Kinh tế quốc dân. Nhận thức tầm quan trọng của nghề này, cũng như nhu cầu về nguồn nhân lực tăng nhanh khiến chuyên ngành này sau đó nhanh chóng được đưa vào đào tạo tại các trường đại học, cao đẳng trên cả nước. Hàng loạt trường mở ra chuyên ngành marketing, có trường chuyên đào tạo cử nhân marketing như Trường Đại học Bán công Marketing tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Marketing là một nghề mới đầy triển vọng với nhiều công việc khác nhau, mỗi công việc chịu sự chi phối của một số quy định nhất định. Nhiều điều luật mới còn đang trong quá trình soạn thảo hoặc hoàn chỉnh.

Trên thế giới, có rất nhiều hiệp hội về marketing được lập ra để nghiên cứu và ứng dụng marketing trong nhiều lĩnh vực và khía cạnh khác nhau. Ở Mỹ có Hiệp hội Marketing Mỹ, ở Anh có Hiệp hội Marketing Anh quốc v.v… và ở Việt Nam cũng có Hiệp hội Marketing Việt Nam. Hiện cũng có các hiệp hội khác nghiên cứu các khía cạnh khác nhau của Marketing như AAA (American Advertising Association) – Hiệp hội Quảng cáo của Mỹ; DMA (Direct Marketing Association) – Hiệp hội Marketing trực tiếp v.v… Tất cả các hiệp hội này đều có trang chủ trên mạng Internet. Nếu bạn quan tâm, chỉ cần gõ tên hiệp hội, bạn sẽ tiếp cận được những nguồn thông tin dồi dào nhất có liên quan tới lĩnh vực khoa học mênh mông này.

Ở Việt Nam, ngoài Hiệp hội Marketing được lãnh đạo bởi các chuyên gia hàng đầu trong ngành, còn có một số các tổ chức nghề nghiệp của marketing, được tổ chức bởi những người coi marketing như một công cụ không thể thiếu trong cạnh tranh như: VCCI, Cục Xúc tiến Thương mại, các Bộ, ngành như Bộ Thương mại, Bộ Công nghiệp, ngành Ngân hàng, Bảo hiểm hay Bộ Bưu chính Viễn thông đều rất quan tâm tới marketing. Các tổ chức đều coi trọng việc đào tạo và thu hút nguồn nhân lực của lĩnh vực này.

Với sức phát triển và hội nhập mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam hiện nay, chúng ta hoàn toàn có quyền tin tưởng vào tương lai của marketing Việt Nam. Và bạn, thế hệ trẻ năng động, yêu thích kinh doanh tại sao lại không trở thành những chuyên gia marketing ngang tầm thế giới, đóng góp sức mình cho sự trưởng thành của marketing tại Việt Nam?